Πώς να διαχειριστώ την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού μου που με φέρνει σε δύσκολη θέση;
Πώς να διαχειριστώ την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού μου που με φέρνει σε δύσκολη θέση;


Πολύ συχνά μέσα από την διαδικασία της Συμβουλευτικής Γονέων ερχόμαστε αντιμέτωποι με γονείς σε «απόγνωση», που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν και να θέσουν όρια στα παιδιά τους. «Δεν θέλει να διαβάσει, να πάει για ύπνο, αρνείται να κλείσει την τηλεόραση, δεν με ακούει, θέλει να περνάει το δικό του και μόλις του μιλήσω βγαίνει εκτός εαυτού και γίνεται έκρηξη», καθημερινές δραστηριότητες που καταλήγουν σε μια επώδυνη διαδικασία για όλους.
Συνήθως όταν ρωτάμε τους γονείς για το πώς διαχειρίζονται μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά των παιδιών τους, η απάντηση που παίρνουμε είναι «τα έχω δοκιμάσει όλα!». Αυτό βέβαια συνήθως σημαίνει ότι αρχικά καλοπιάνουν το παιδί, προσπαθούν να διαπραγματευτούν ή να το συμβουλέψουν και όταν τα παραπάνω δεν φέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα έχουμε ένα γονέα που έχει θυμώσει και προσπαθεί να επιβληθεί (με όποιο τρόπο θεωρεί σωστό), καταλήγοντας να παραιτηθεί όταν η ένταση ανεβαίνει και νιώθει ανήμπορός να διαχειριστεί την συμπεριφορά του παιδιού του.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το πείσμα και η γκρίνια είναι χαρακτηριστικό λίγο έως πολύ όλων των παιδιών. Πως όμως μπορούμε να καταστείλουμε μια χειριστική συμπεριφορά; Με ποιο τρόπο μπορούμε να οριοθετήσουμε ένα παιδί που κλαίει επίμονα ή φωνάζει μέχρι να υποκύψουμε και να κάνουμε αυτό που θέλει; Πώς να διαχειριστούμε συμπεριφορές που μας φέρνουν σε δύσκολη θέση καθώς λαμβάνουν χώρα στο ευρύ οικογενειακό ή κοινωνικό μας περιβάλλον;
1.Κρίση πείσματος μέσα στο σούπερ μάρκετ ή σε καταστήματα παιχνιδιών.
Υπάρχει το ενδεχόμενο να μη φτάσετε ποτέ σε αυτή την κατάσταση, εάν από πριν έχετε φροντίσει να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Καταρχάς επιλέξτε να κάνετε τα ψώνια σας ώρα που το παιδί θα είναι ξεκούραστο και δώστε του την ευκαιρία να σας βοηθήσει και να συμμετέχει στην διαδικασία.
- Πριν φύγετε από το σπίτι πείτε του τι πρέπει να ψωνίσετε και ζητήστε του να φτιάξει τη δική του λίστα επιλέγοντας 5 πράγματα που το ίδιο θα ψωνίσει.
- Αν το παιδί είναι μεγάλο και μπορεί να διαβάσει δώστε του τη λίστα με τα ψώνια και
ζητήστε του να διαγράφει το αντικείμενο που κάθε φορά μπαίνει στο καλάθι. - Διαμορφώστε τα ψώνια σας σε μια κάθετη λίστα, στο τέλος της λίστας θα είναι κάτι που το παιδί σας θα θέλει (λιχουδιά , ένα παιχνίδι κλπ), αυτό θα το βοηθήσει να επικεντρωθεί περισσότερο στο «έργο» που του έχετε αναθέσει, παρά να του φωνάζετε με αυτά που θα αρπάζει ή να το κυνηγάτε στους διαδρόμους.
- Εάν παρόλα αυτά δεν αποφύγετε κάποιο ξέσπασμα, παραμείνετε ψύχραιμοι,χαμηλώστε στο ύψος του παιδιού και ψιθυρίστε του ήρεμα ότι μπορεί να επιλέξει ένα πράγμα που θέλει. Μπορείτε να βγείτε για λίγο έξω ώστε να ηρεμήσει και να συνεχίσετε μετά τα ψώνια. Σε καμία περίπτωση, μη φωνάζετε, μην τραβάτε και μην αγνοείτε το παιδί. Σίγουρα κάτι από αυτά θα εντείνουν την αντίδρασή του.
2.Δεν θέλει να φύγουμε από την παιδική χαρά ή τον παιδότοπο.
Ένα συχνό λάθος που κάνουν οι γονείς είναι ότι ανακοινώνουν την τελευταία στιγμή στο παιδί τους ότι «Τώρα πρέπει να φύγουμε!» και το παιδί φωνάζει «Όχι ακόμα! Σε λίγο» και τελικά αναχωρείτε με κλάματα από την παιδική χαρά ή τον παιδότοπο.
- Είναι σημαντικό για το μικρό σας να γνωρίζει το πότε θα φύγει από πριν. Προειδοποιείστε το, για παράδειγμα την ώρα που κάνει τραμπολίνο, πείτε του «θα κάνεις ακόμα ένα παιχνίδι και μετά θα επιστρέψουμε σπίτι» ή «τώρα κάνεις κούνια, μπορείς να πας και στην τραμπάλα και μετά θα πρέπει να γυρίσουμε σπίτι». Δεν ρωτάτε το παιδί («Θέλεις να φύγουμε σε λίγο;;;»), απλά το ανακοινώνετε αφού πρώτα το έχουμε ενημερώσει.
- Το πιο πιθανό είναι να σας πει «Όχι, θέλω να κάτσω κι άλλο», «θέλω να κάνω πολλά παιχνίδια ακόμα!». Δώστε του μερικές ιδέες για το τι ακριβώς θα κάνει στο σπίτι όταν επιστρέψετε, έτσι ώστε να μη νιώσει ότι η βόλτα τελειώνει. Για παράδειγμα θα επιστρέψουμε σπίτι και θα παίξουμε επιτραπέζιο ή θα φας από το κέικ που έφτιαξα και θα δεις το αγαπημένο σου παιδικό πρόγραμμα στην τηλεόραση ή θα με βοηθήσεις να φτιάξουμε το βραδινό μας γεύμα.
- Αν παρόλα αυτά το μικρό σας επιμένει, εσείς την ώρα που πρέπει να φύγετε, θα αρχίσετε να ετοιμάζεστε και το παιδί θα καταλάβει πως τελικά είναι ώρα για να επιστρέψετε στο σπίτι.
3.«Δεν μου αρέσουν αυτά τα ρούχα, θέλω να φορέσω κάτι άλλο!»
Πολλές φορές στη διάρκεια της πρωινής ετοιμασίας για το σχολείο αντιμετωπίζετε τέτοιες συμπεριφορές
- Φροντίστε η επιλογή των ρούχων να έχει γίνει από το προηγούμενο βράδυ. Μπορείτε να δώσετε επιλογές στο παιδί σας μεταξύ δύο ή τριών ρούχων έτσι ώστε να έχει την τελική απόφαση. Με αυτό τον τρόπο τα ρούχα του θα είναι έτοιμα και μέσα στο γρήγορο ρυθμό προετοιμασίας δε θα καθυστερείτε με κλάματα και φωνές.
4.«Δε θέλω να διαβάσω τώρα!»
- Καθιερώστε ένα συγκεκριμένο και σταθερό πρόγραμμα μελέτης το οποίο θα τηρείται ακόμα και το σαββατοκύριακο (συγκεκριμένη ώρα και θέση για να κάνει τα μαθήματα του). Μην αφήνετε το διάβασμα λίγο πριν τον ύπνο, επιλέξτε καλύτερα απογευματινή ώρα.
- Οι γονείς αποτελούν πρότυπο συμπεριφοράς και μίμησης, ενισχύστε θετικά την διαδικασία της μελέτης με την στάση σας. Όταν το παιδί σας διαβάζει επιλέξτε κι εσείς να κάνετε το ίδιο, διαβάζοντας ένα βιβλίο ή ένα περιοδικό.
- Φροντίστε ώστε να έχει μια ήσυχη, καλά φωτισμένη θέση για να κάνει τις εργασίες του και προσέχουμε να μην έχουμε διασπαστικούς παράγοντες (τηλεόραση, κινητό, tablet).
- Επιβραβεύστε την ολοκλήρωση των ασκήσεων με το να πάτε μια βόλτα για περπάτημα, να παίξετε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, να κάνετε μια χειροτεχνία ή να ζωγραφίσετε.
5.«Μαμά, μαμά, μαμά…» (με διακόπτει συνέχεια, δεν με αφήνει να μιλήσω).
- Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δυσκολεύονται να καταλάβουν τη διακοπή, είναι πιο εύκολο να κατανοήσουν τη σειρά τους. Χρησιμοποιήστε λοιπόν φράσεις όπως «Τώρα είναι η σειρά της μαμάς. Μετά θα έρθει και η δική σου σειρά» ή «Τώρα εσύ θα πρέπει να περιμένεις, είναι η δική μου σειρά!».
- Εάν το παιδί είναι μεγαλύτερης ηλικίας πείτε του με απλά λόγια «Σε παρακαλώ, πρέπει να μιλήσω, μη με διακόπτεις» και αγνοήστε τη διακοπή όταν για παράδειγμα συζητάτε με κάποιον και το παιδί σας κάνει ότι μπορεί για να μη σας αφήσει.
- Αν πρέπει να μιλήσετε στο τηλέφωνο, δώστε στο παιδί σας μια δραστηριότητα που του αρέσει (π.χ. ζωγραφική, πλαστελίνη, παζλ, τουβλάκια). Έτσι όση ώρα θα πρέπει να μιλήσετε στο τηλέφωνο, το μικρό σας θα απασχολείται.
- Ενισχύστε θετικά το παιδί σας – συχνά ξεχνάμε να εντυπωσιαστούμε από τα θετικά, αντιδράμε μόνο στα αρνητικά. Επιβραβεύστε την αναμονή του παιδιού, «Μπράβο σου που περίμενες! Σε ευχαριστώ!».
6.«Δε θέλω να κοιμηθώ, σε λίγο…».
Αν το παιδί σας αρνείται να πάει στην ώρα του για ύπνο ακολουθείστε τα παρακάτω:
- Βεβαιωθείτε ότι ο περιβάλλον χώρος του αρέσει, για παράδειγμα αν το κρεβάτι του είναι άνετο, αν θέλει πολύ ή λίγο φως, αν τον ενοχλούν κάποιοι θόρυβοι. Εάν εσείς έχετε ανοιχτή την τηλεόραση και προσπαθείτε να πείσετε το παιδί να πάει για ύπνο, είναι παραπάνω από σίγουρο ότι θα θέλει να δει τηλεόραση μαζί σας παρά να πάει για ύπνο.
- Δημιουργείστε μια ρουτίνα πριν από τον ύπνο και μείνετε σταθεροί. Ορίστε μια συγκεκριμένη ώρα και διαδικασία ύπνου κάθε βράδυ. Για παράδειγμα μπάνιο – παραμύθι – ύπνος.
- Καλό θα είναι να του ανακοινώνετε πιο νωρίς «Σε λίγο θα κάνουμε μπανάκι! » και όχι κατευθείαν «Πάμε για μπάνιο τώρα» έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται ότι έρχεται και η ώρα του ύπνου.
- Βάλτε στο καθημερινό του πρόγραμμα την άσκηση. Ένας περίπατος, παιχνίδι στην παιδική χαρά ή κάποιο άθλημα (κολύμβηση, καράτε, γυμναστήριο), θα φέρουν πιο εύκολα τον ύπνο στην ώρα του.
7.«Θέλω να δω κι άλλη τηλεόραση, δεν την κλείνω… άσε με!»
Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (ΑΑP) συνιστά σε παιδιά 0-18 μηνών να μη παρακολουθούν καθόλου τηλεόραση, 18-24 μηνών έως 30’ ενώ παιδιά ηλικίας 2-4 ετών έως 1 ώρα την ημέρα.
Η τεχνολογία είναι αναπόσπαστό κομμάτι της ζωής μας. Ξοδεύουμε μεγάλο μέρος της καθημερινότητας μας, με τα μάτια στραμμένα σε μια οθόνη (κινητού, υπολογιστή, tablet, τηλεόρασης) και καθώς η τεχνολογία γίνεται μέρος της ζωής μας, γίνεται και μέρος της ζωής των παιδιών μας.
Μερικοί τρόποι για να περιορίσουμε την χρήση τους:
Αρχικά θα πρέπει να γνωρίζετε πως θα είναι δύσκολο να αποσύρετε την οθόνη από την καθημερινότητα του παιδιού απότομα, γι’ αυτό πρέπει να ξεκινήστε σταδιακά.
- Γίνετε παράδειγμα μίμησης. Αν οι γονείς παρακολουθούν πολλή τηλεόραση μοιραία και τα παιδιά θα παρακολουθούν πολλή τηλεόραση. Μειώστε τις δικές σας ώρες και θα μειωθούν και των παιδιών σας.
- Μη βάζετε τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο του παιδιού σας.
- Μην αφήνετε την τηλεόραση ανοιχτή κατά τη διάρκεια του φαγητού.
- Βάλτε βασικούς κανόνες, αρχικά θέστε ένα χρονικό όριο που μπορεί να δει τηλεόραση ή να παίζει στο tablet και δώστε στο παιδί την επιλογή να διαλέξει ποια ώρα θέλει να βλέπει καθημερινά τηλεόραση και ποιο πρόγραμμα.
- Δείτε λίγη τηλεόραση μαζί και μιλήστε, συζητήστε για αυτό που βλέπετε. Η τηλεόραση προσφέρει και γνώσεις.
- Επιδιώξτε την ένταξη του παιδιού με ομαδικές δραστηριότητες, όπως μουσική, θέατρο, ομαδικά παιχνίδια. Προσφέρετε στο παιδί διασκεδαστικές δραστηριότητες για την αποφυγή της τηλεόρασης. Κάθε παιδί χρειάζεται να περνά ποιοτικό χρόνο με την οικογένεια του. Με τον τρόπο αυτό δεν θα έχει την ευκαιρία να κάνει χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών.
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν κατηγορούμε ποτέ το παιδί μας. Αποφεύγουμε να το χαρακτηρίσουμε ως δύσκολο, αντιδραστικό, κακότροπο, χειριστικό κλπ. Η συμπεριφορά τους είναι απόρροια της δικής μας συμπεριφοράς και ο χαρακτήρας τους διαμορφώνεται μέσα από την αλληλεπίδραση με εμάς και από το μοντέλο οικογένειας που εμείς εφαρμόζουμε. Βάζουμε ξεκάθαρα όρια με αγάπη και σταθερότητα, όχι με τιμωρητική διάθεση απέναντι στο παιδί μας. Παραμένουμε τρυφερά σταθεροί και αγνοούμε τις αρνητικές συμπεριφορές (κλάμα, φωνές) και ενισχύουμε αυτές που θέλουμε να εδραιώσουμε.
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!
Γράφει για την Λογο-Τεχνία η
Σωτηρία Σταυρακούδη
Ψυχολόγος
MSc Βιοϊατρικών Επιστημών & Αγωγής στην Πρώιμη παιδική Ηλικία
Βιβλιογραφία:
child-development-guide.com
Δημητρίου-Χατζηνεοφύτου, Λ. (2012). Τα έξι πρώτα χρόνια της ζωής. Αθήνα: Πεδίο.
Feldman, R. S. (2011). Εξελικτική Ψυχολογία: Διά Βίου Ανάπτυξη (Ενιαίο). Αθήνα: Gutenberg.
Martin, G.N., Carlson, N. R., &Buskist, W. (2010).Psychology: Fourth Edition. Pearson ISBN 0-273-72010-4
Μοντεσόρι, Μ. (2010). Η ανακάλυψη του παιδιού. Αθήνα: Εκδόσεις Γιάννου.
Παρασκευόπουλος, Ι. (1985). Εξελικτική Ψυχολογία. Η ψυχική ζωή από τη σύλληψη ως την ενηλικίωση.
Αθήνα: Ιδιωτική έκδοση.