Δυσκολία στην ανάγνωση – Δυσαναγνωσία.
Δυσκολία στην ανάγνωση – Δυσαναγνωσία.


Τι είναι η δυσαναγνωσία;
Η αναγνωστική ικανότητα είναι η πιο σημαντική και απαραίτητη δραστηριότητα για τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Ένα παιδί που εμφανίζει δυσκολίες στην ανάγνωση διαβάζει αργά, έχει διστακτική και συλλαβική ανάγνωση. Συχνά χάνει το σημείο στο οποίο βρίσκεται. Παραλείπει, προσθέτει, αντικαθιστά, αντιμεταθέτει γράμματα ή συλλαβές. Πολλές φορές επαναλαμβάνει λέξεις. Αυτό όπως είναι λογικό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να κατανοήσει το κείμενο που διαβάζει και ο σκοπός της ανάγνωσης. Αυτό συμβαίνει διότι μεγάλο μέρος της προσοχής του παιδιού είναι στραμμένο στην αναγνωστική αποκωδικοποίηση με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η νοηματική επεξεργασία.
Αιτίες που την προκαλούν
Η ανάγνωση είναι μια γνωστική λειτουργία, η οποία περιλαμβάνει τις βασικές επιμέρους γνωστικές λειτουργίες της αποκωδικοποίησης και της κατανόησης (Πόρποδα, 2002). Η αιτιολογία που προκαλεί την δυσαναγνωσία δεν είναι σαφής, αυτό ισχύει άλλωστε και με την πλειοψηφία των μαθησιακών δυσκολιών. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο, αποδίδονται σε δυσλειτουργία ή ατελή αντιληπτική ικανότητα του εγκεφάλου στην κωδικοποίηση και αποκωδικοποίησητων λεκτικών ερεθισμάτων.
Αξιολόγηση
Η σωστή, αναλυτική και έγκαιρη εκτίμηση και αξιολόγηση των μαθησιακών δυσκολιών αποτελεί ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο και δύσκολο ζήτημα στην προσπάθεια για την αναγνώριση, διάγνωση και εκπαίδευση των παιδιών με τέτοιου είδους αδυναμίες. Πρόκειται για έναν τομέα που χαρακτηρίζεται από ποικιλία και διαφορές ως προς τις μεθόδους, τα κριτήρια και τα εργαλεία αξιολόγησης που χρησιμοποιούνται (Πόρποδας, 2003).
Σκοπός της παρούσας αναφοράς δεν είναι η ανάλυση του τρόπου κατασκευής σταθμισμένων τεστ αξιολόγησης, αλλά η αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών για μια συστηματική αξιολόγηση παιδιών που αντιμετωπίζουν δυσκολία στην εκμάθηση της ανάγνωσης.
Κατά τη διαγνωστική αξιολόγηση των δυσκολιών εκμάθησης της ανάγνωσης είναι σημαντικό να εντοπιστεί αν οι αδυναμίες αυτές οφείλονται στην αποκωδικοποίηση ή στην κατανόηση. Αυτό μπορούμε να το προσδιορίσουμε «δια του αποκλεισμού».
Αν ο μαθητής κατανοεί τις λέξεις που καλείται να διαβάσει (θα πρέπει να είναι λέξεις που να αντιστοιχούν στην ηλικία του παιδιού), τότε το αναγνωστικό πρόβλημα προέρχεται από δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση. Η τυπική αξιολόγηση με την μορφή αναγνωστικών τέστ μπορεί να πραγματοποιηθεί ζητώντας από τον μαθητή να διαβάσει μεμονωμένες λέξεις, αρχικά δισύλλαβες, αν τις έχει κατακτήσει περνάμε σε τρισύλλαβες και έπειτα σε πολυσύλλαβες. Ένα τέτοιο απλό τεστ μπορεί να περιλαμβάνει π.χ. περίπου 10 λέξεις. Κατά την διαδικασία της ανάγνωσης θα πρέπει να εντοπίσουμε την δυσκολία του παιδιού, αν κάνει προσθήκη γραμμάτων (αρκρούδα αντί για αρκούδα), αν παραλείπει γράμματα (άδρας αντί για άνδρας) , αν διαφοροποιεί γράμματα (μπερδεύει τα ακουστικά όμοια φωνήματα γ-χ, φ-β, δ-θ και τα οπτικά όμοια γράμματα β-θ, π-τ, ο-α) και αν κάνει παραλεξίες (άλλο βλέπει άλλο διαβάζει). Στην συνέχεια λέξεις τρισύλλαβες και πολυσύλλαβες με συμπλέγματα (-μπου, -ντου, – τσου, -τζου). Τέλος μπορεί να προχωρήσει στην διαδικασία αξιολόγησης του παιδιού με την ανάγνωση ανάλογου κειμένου, όπου εκεί θα πρέπει να δοθεί προσοχή στο χρωματισμό της φωνής του αναγνώστη, αν κομπιάζει, αν παρατονίζει, αν έχει αργό ρυθμό ανάγνωσης (ο οποίος μπορεί να οφείλεται και σε εσωτερικό συλλαβισμό), αν χάνει τη σειρά στην οποία βρίσκεται.
Παρέμβαση – μέτρα ενδυνάμωσης
Η αντιμετώπιση των δυσκολιών αυτών είναι ένα θέμα στο οποίο πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση. Η παρέμβαση πρέπει να παρακολουθεί την εξελικτική πορεία του παιδιού, και να προσαρμόζεται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες του, θέτοντας στόχους ρεαλιστικούς, εφικτούς και βραχυπρόθεσμους. Με γνώμονα την άποψη ότι κάθε άτομο είναι μοναδικό και οι τρόποι που θα το προσεγγίσουμε πρέπει επίσης να είναι προσαρμοσμένοι στις δικές του ανάγκες, ιδιαιτερότητες και ικανότητες. Έτσι λοιπόν θα πρέπει να γίνει ένας προσδιορισμός της «φύσης» των δυσκολιών τους, καθώς με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει να αναπτυχθεί ένα πιο αποτελεσματικό πρόγραμμα αντιμετώπισης. Στην περίπτωση που η αναγνωστική δυσκολία εντοπίζεται στην ανάγνωση τρισύλλαβών λέξεων, τότε θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την αδυναμία αυτή, δίνοντας έμφαση στην εξάσκηση με ανάγνωση τρισύλλαβων λέξεων με διάφορους τρόπους ανάγνωσης, απλές τρισύλλαβες (σύμφωνο – φωνήεν, σύμφωνο φωνήεν, σύμφωνο – φωνήεν π.χ. καπέλο, πατάτα), τρισύλλαβες με συμπλέγματα (κάγκελο, κατσίκα), ανάγνωση λεξιλογικών ομάδων με χρήση χρωμάτων.
Στις περιπτώσεις αυτές, είναι ιδιαίτερα σημαντικό η παρέμβαση να ξεκινά από την ενίσχυση της ψυχολογίας και της αυτοπεποίθησης τους ατόμου.
Επίσης είναι σημαντικό στο πρόγραμμα που θα ενταχθεί το παιδί να είναι ξεκούραστο, με πολλά χρώματα και εικόνες, κατανοητό και προπάντων εύκολο. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως για ένα παιδί με δυσαναγνωσία ακόμα και η διάταξη του κειμένου παίζει σημαντικό ρόλο, έτσι τα κείμενα που θα τους δίνονται θα πρότεινα να είναι κάθετα χωρίς να υπάρχει συνωστισμός λέξεων για να μην αγχώνονται κατά την ανάγνωση.
Η δυσαναγνωσία, όπως και όλες οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες μπορούν να αντιμετωπιστούν, αρκεί να γίνει έγκαιρα η διάγνωση τους από τον Ειδικό Παιδαγωγό, ο οποίος θα διαμορφώσει το πρόγραμμα αποκατάστασης, σύμφωνα πάντα με τις δυνατότητες και τις ικανότητες του κάθε παιδιού. Ο Ειδικός Παιδαγωγός είναι πρόθυμος να σας ακούσει, να κατανοήσει την ανησυχία σας σχετικά με την εξέλιξη του παιδιού και φυσικά να σας λύσει οποιαδήποτε απορία έχετε για να βοηθήσει εσάς και το παιδί σας.
Γράφει ο Αντώνης Λαμπράκης,
Κοινωνιολόγος-Εκπ. Ειδικής Αγωγής
MSc Ειδικής Αγωγής
MSc Επιστημών Αγωγής Πρωτοβάθμιας-Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
MSc Σχολική Συμβουλευτική & Καθοδήγηση
Υποψήφιος Διδάκτωρ ΕΚΠΑ Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Τομέας Επιστημών Αγωγής
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πόρποδας, Κ. (2002). Η Ανάγνωση. Πάτρα
Πόρποδας, Κ. (2003). Η Μάθηση και οι Δυσκολίες της (Γνωστική προσέγγιση). Πάτρα.